گروه تحلیل و آینده پژوهی پایگاه خبری تحلیلی ایران زمین، در دهه های پیشین، آنچه از مفهوم توسعه فهمیده می شد، دایر بر رشد اقتصادی و ارتقای کمی تولید کالا، خدمات و افزایش نرخ اشتغال بود. لذا، توسعه صرفا دارای وجه اقتصادی بوده و محور آن رشد مثبت شاخصهای اقتصادی قلمداد می شد. با گذر زمان، اکنون پس از عبور جهان از بحران های متعدد و ظهور پیامدهای منفی مدرنیته و توسعه اقتصادی صرف، این ادبیات دچار دگردیسی شده و عوامل دیگری نیز دخیل در قوام و دوام توسعه به شمار می آیند. در عصر حاضر، سخن از توسعه انسان محور می رود و به عبارت بهتر، انسان محور توسعه است. در این معنا، توسعه نگاهی موسع دارد و تمامی ابعاد زندگی انسان را در برمی گیرد که عبارت از توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی است.

در این قرائت، محیط زیست به عنوان عاملی حیاتی و مهم، ستون و محور تمامی فعالیت ها و برنامه ریزی ها و سیاست های توسعه ای قرار خواهد گرفت. در این نگاه، توسعه اقتصادی هرگز نباید بدون در نظر داشتن ملاحظات زیست محیطی پیش رود چرا که هزینه اخلال در محیط زیست طبیعی و ترمیم پذیری فرسایشی و کند آن، سبب انهدام سایر ابعاد توسعه شده و به تضعیف مفهوم انسان و در پی آن سرمایه اجتماعی حکومت ها می گردد و النهایه اساس حیات انسانی را با مخاطره مواجه می سازد.

اخیرا و در پی بحرانی شدن وضعیت آب و کشاورزی در استان خوزستان و اعتراضات به حق هموطنان مان، آقای اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور، طی سخنانی در استان خوزستان، تلویحا اجرای برنامه های توسعه بدون توجه به مسایل زیست محیطی را پذیرفت و آن را عامل بحران خوزستان دانست.

جای بسی خوشوقتی دارد که مسولان عالی کشورمان، هرچند بسیار دیرتر از آنچه باید، به اهمیت مساله توسعه متوازن و توسعه پایدار پی برده و دست از اصرار بر توسعه اقتصادی صرف و بالابردن نرخ کاذب رشد، آن هم به هر قیمت کشیده اند؛ در طول بیش از سی سال گذشته، اصرار بر آبرسانی به تمام مناطق، کشاورزی بدون پشتوانه مطالعاتی و علمی، عدم عزم لازم در بخش مدیریت کشاورزی کشور برای تحول در مدیریت آبیاری کشاورزی، اصرار بر خودکفایی در برخی محصولات کشاورزی بدون توجه به صرفه و صلاح کشور و مهمتر از آن، سد سازی و طرح های انتقال آب فاقد پشتوانه کارشناسی سبب بروز بحران عمیق زیست محیطی در خطه ای از ایران زمین شده که در طول تاریخ به حاصلخیزی و وفور آب شهرت داشته است.

سرزمینی که به واسطه ملاحظات امنیتی، وجود منابع سرشار انرژی و مهمتر از همه، نقش بی نظیر مردمان آن در ایفای نقش اصلی و خط مقدم  امنیت و دفاع از ملت ایران، باید سهم قابل توجهی از تمرکز مدیریتی کشور را به خود اختصاص دهد. خفتن خوزستان بر منابع عظیم انرژی، خاک کشاورزی و آب در واقع مسولیت مسولان کشور را دو چندان می نماید.

در شرایط فعلی، مفهوم توسعه متوازن و توجه به ابعاد زیست محیطی خود را نمایانده است. از سوی دیگر، بی توجهی مسولان به مفهوم "مزیت نسبی" بیش از پیش خود را نشان داد.اصرار بر برپایی صنایع وابسته به آب در استان های مرکزی و خشک کشور و همچنین تاکید بر برداشت بی رویه نفت و گاز از خوزستان، نمود غفلت سیاستگذاران از مفهوم ابتدایی و مهم مزیت نسبی است.این مهم، بازخوانی و هماهنگی سیاستهای توسعه ای کشور بویژه در آستانه تدوین برنامه هفتم توسعه را می طلبد. "توسعه متوازن"، کلید واژه ی اساسی است.

در شرایط فعلی و در آستانه استقرار دولت سیزدهم، رییس جمهور منتخب چالش سختی در مساله آب و کشاورزی فراروی خود  می بیند. بحران در خوزستان زنگ خطری است که اگر از آن غفلت شود، استان های دیگر کشور نیز به زودی درگیر خواهند شد. مع الاسف، آنچه در هیاهوهای سیاسی مغفول مانده، نقش محوری وزارت جهاد کشاورزی و اهمیت بسیار زیاد آن و چالش اتخاذ سیاستهای منسجم در بخش کشاورزی است.

رییس جمهور منتخب در کنار توجه به وزارتخانه های مشهور و محبوب(!)، نباید به سادگی از کنار این وزارتخانه عبور نماید. وزارتخانه ای که به دلایل متعدد از قبیل ادغام غیر کارشناسی در دولت اصلاحات تا انتصابات غیر فنی در دهه کنونی، بسیار نحیف و ضعیف شده و به نوعی به حیاط خلوت ناکارآمدی مبدل گشته است. در حالی که مزیت نسبی اقتصاد ایران، کشاورزی بوده و هست و در شرایط تحریم های غیر انسانی سال های اخیر، این ظرفیت کشاورزی کشور بود که از بروز بحران غذایی جلوگیری نمود.

اینک رییس جمهور منتخب برای حل بحران خوزستان و پیشگیری از بروز بحران های مشابه قریب الوقوع، علاوه بر نیاز به تمرکز بر عمران و سرمایه گذاری در استان های مرزی، کاهش شکاف توسعه ای بین استان های حاشیه ای و مرکزی و بازسازی اقتصادی آنان، باید بر بازسازی ساختار و بدنه وزارت جهاد کشاورزی و غنی نمودن آن، تمرکز خاص نماید.

مساله ای که در هیاهو های خاص انتخابات و پس از آن به شدت مغفول است و این وزارتخانه، به نوعی مظلوم واقع شده است. مدیریت بهینه و مدرن منابع آب، توسعه کشاورزی تخصصی، همسویی وزارتخانه های نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست و تقویت نقش کمرنگ شده و افزایش اختیارات وزارت جهاد کشاورزی در نظام تولید و توزیع کشور، اهمیت فزاینده ای دارد و غفلت رییس جمهور منتخب می تواند آثار جبران ناپذیری بر جای بگذارد. 

بخش کشاورزی زیر سایه سیاست و آب زیر سایه نفت، اقتصاد ایران را به شدت آسیب پذیر کرده است.