گروه تحلیل و آینده پژوهی ایران زمین، واشنگتن می گوید؛ طالبان با عقب نشینی نیروهای آمریکایی با سرعت برق در سراسر افغانستان پیش می روند. آنها اکنون یک سوم کشور را به کنترل خود درآورده اند و برای کنترل 42 درصد بیشتر می جنگند و حتی ممکن است به عمد سرعت پیشرفت خود را کاهش دهند. یکی از فرماندهان طالبان در استان غزنی به سی. ان. ان گفته؛ که او و مبارزانش با سرعت پیشروی خود بسیار شگفت‌زده شده‌اند و از گرفتن برخی اهداف کلیدی و حساس اجتناب می کنند تا گرفتار مجازات ایالات‌متحده نشده باشند.

بر اساس گزارش‌های متعدد از رسانه‌های افغان، شاهدان عینی و اظهارات مقامات محلی ؛ طالبان در مناطق روستایی و نزدیک به کابل در حال پیشروی نظامی هست. اکنون آن‌ها تقریباً دو برابر بیشتر از دو ماه پیش، از مناطق مختلف افغانستان را در اختیاردارند و این مسئله موجب برانگیختن تردیدهای جدید در مورد اینکه آیا دولت افغانستان می‌تواند پس از عزیمت نیروهای آمریکایی تا 11 سپتامبر به فعالیتش ادامه دهد دارد. بر اساس اظهار نظر بیل روجیو، سردبیر بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها و مجله جنگ‌های طولانی؛ از اول ماه مه چند روز پس‌ازآنکه رئیس‌جمهور جو بایدن از عقب‌نشینی نیروهای آمریكایی خبر داد، طالبان 69 منطقه از 407 ولسوالی این كشور را به تصرف کامل خود درآوردند.

طالبان اکنون بیش از 142 منطقه را در اختیاردارند و برای کنترل حدود 170 منطقه دیگر می‌جنگند. روجیو، که در حال بررسی میزان سرزمین‌های تحت کنترل طالبان است، می گوید: "طالبان با انجام عملیات دقیق و هوشمندانه در شمال، دولت افغانستان را تحت‌فشار قابل‌توجهی قرار می‌دهد."

طالبان با سرعت چشمگیری در حال کنترل و گسترش قلمرو در افغانستان هست. از آغاز ماه مه، طالبان در شمال و اطراف کابل پیشرفت‌های باورنکردنی داشته‌اند. همچنین طالبان با تصرف زمین در مناطق دورافتاده در شمال، ازجمله گذرگاه مرزی با تاجیکستان، نیروهای امنیتی افغانستان را وادار ساخته‌اند که در تلاش برای جلوگیری از حملات شورشیان در سایر نقاط کشور، ازجمله در استان‌های نزدیک به پایتخت، منابع بیشتری را از نقاط دیگر افغانستان به سمت کابل روانه کنند. روجیو در ادامه گفت؛

"طالبان تعداد مناطق تحت كنترل خود را تقريباً دو برابر كرده، مناطق مهم و پایگاه‌های نظامي را به تصرف درآورده و بخش‌هایی از نيروهاي امنيتي و دولت افغانستان را ازنظر روحي تضعيف كرده است." 

در شمال کشور، طالبان توانسته‌اند از ابتدای ماه مه بیش از 40 ولسوالی بزرگ را تحت کنترل خود درآوردند که، ازجمله یک منطقه مهم در استان کندز که در روز دوشنبه، برخی منابع دولتی به آن‌ها اجازه می‌دهند تا مرکز استان را تلیم نیروهایشان کنند. در جنگی که غالباً ماهیت بسیار کندی دارد، در هفته‌های اخیر وضعیت زمین به‌طور روزمره و گاهاً به‌صورت ساعتی تغییر کرده است. برخی از واحدهای دولتی افغانستان سلاح و وسایل نقلیه خود را بدون درگیری رها کرده‌اند، زیرا گفته می‌شود مقامات محلی با طالبان در موردتوافق نامه‌هایی در خصوص تسلیم خود و شهروندان مذاکره می‌کنند. 

پیروزی‌های میدانی طالبان در حالی است که قرار است، اشرف غنی رئیس‌جمهور افغانستان و عبدالله رئیس شورای عالی آشتی ملّی جمعه گذشته با بایدن در کاخ سفید دیدار و گفتگو کرده‌اند.کاخ سفید اعلام کرده: این دیدار؛ همکاری پایدار بین ایالات‌متحده و افغانستان را با ادامه عقب‌نشینی نظامی برجسته و اثرگذار خواهد کرد.

در توافق‌نامه‌ای بین دولت طالبان و ایالات‌متحده که توسط دولت قبلی مذاکره شده بود، واشنگتن متعهد شده تا ماه گذشته همه نیروهای آمریکایی را بیرون بکشد اما بایدن تصمیم گرفت نیروهای آمریکایی را با سرعت کمتری تا 11 سپتامبر از افغانستان خارج کند. پیشرفت طالبان با سرعتی بالاتر حتی از تحرکات شورشیان که پیش‌بینی‌شده بود، پیش رفته است. 

فرمانده میدانی شبه‌نظامیان که با خبرگزاری NBC News صحبت کرده و ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی شورشیان گفته، این گروه عمداً از تصرف کل استان‌ها یا مراکز استان‌ها جلوگیری به عمل آورده و  آن‌ها می‌خواهند به تعهدات خود در توافق نامه 2020 با ایالات‌متحده که سال گذشته در دوحه به امضا رسیده به‌طور کاملاً دوستانه‌ای عمل کنند. ذبیح‌الله مجاهد گفت؛ ما مقید به توافق دوحه هستیم که با حضور جامعه بین‌المللی و با ایالات‌متحده امضا کردیم. 

فرمانده طالبان می‌گوید، ما نمی‌خواهیم تا سپتامبر 2021 هیچ استان یا مقر استانی را در هر نقطه ای از افغانستان به تصرف خود درآوریم. توافق‌نامه دوحه کنترل طالبان بر استان‌ها یا شهرها را منع نمی‌کند، اما آن‌ها را از هدف قرار دادن نیروهای نظامی ایالات‌متحده منع کرده است. به نظر می‌رسد تصمیم طالبان برای منع تصرف تمامی شهرها، جلوگیری از خصومت نیروهای آمریكایی و ناتو در هنگام خروج تمامی این گروه ها از خاک افغانستان است. وی همچنین ابراز داشت؛ برخی از مبارزان طالبان اخیراً به ورودی مزار شریف رسیده بودند اما تلاش کرده ایم آن‌ها را به مواضع قبلی خود در خارج از شهر فراخواندند.

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان ابراز داشت این گروه سربازان دولتی را که تسلیم می‌شوند را هرگز مجازات یا اسیر نمی‌کند.چنین رویکردی تغییر هوشمندانه‌ای در تاکتیک‌های شورشی است که درگذشته گروه‌های حقوق بشری آنان را متهم به اعدام و شکنجه نیروهای اسیرشده می‌کنند. ما نه آن‌ها را زندانی می‌کنیم و نه نیروهای امنیتی افغان را که مسالمت‌آمیز تسلیم می‌شوند را مجازات خواهیم کرد. سخنگوی طالبان در ادامه ابراز داشت: ما هرفردی که سلاح‌ خودش را زمین می‌گذارد و مقاومت نمی‌کند، اجازه می‌دهیم تا به خانه‌هایشان بروند.

همه برای افغانستان اشک می‌ریختند

با تحرکات گسترده طالبان، برخی غیرنظامیان در حال فرار به شهرهای بزرگ‌و البته دورتر از خون ریزی و جنگ هستند که هنوز تحت کنترل دولت قرار دارد. دیگر غیرنظامیان و شهروندان عادی به برخی خبرگزاری‌ها گفتند که قیمت املاک در حال سقوط است، زیرا مردم سعی می‌کنند دارایی‌های خود را قبل از تصرف احتمالی طالبان تخلیه و ازآنجا خارج شوند. بسیاری از خبرنگاران درباره طالبان  می گویند: "آن‌ها نسبت به افرادی که برای خارجی‌ها کارکرده‌اند بسیار حساس و خشن رفتار می‌کنند." آن‌ها امیدوارند که در خارج از کشور تقاضای پناهندگی کند اما در حال حاضر بودجه لازم برای انتقال خانواده‌ها به یک شهر یا شهر دیگر افغانستان را هم ندارند. در همین حال، طالبان در حال نزدیک شدن به مزار شریف و دیگر شهرهای بزرگ افغانستان هستند.

در همین حال دولت بایدن چند رو پیش اعلام كرد كه قبل از مهلت خروج در 11 سپتامبر، در راستای حفظ حاکمیت ملّی افغانستان اقدامات ویژه‌ای را صورت خواهند داد. از سوی دیگر؛ نیروهای دولتی افغانستان تلاش کرده‌اند تا طالبان را از ولسوالی هایی که تصرف کرده‌اند خارج کرده و اقدام به پاک‌سازی کنند اما با توجه به قدرت و سرعت غافلگیری شورشیان؛ تلفات جدی متحمل شده‌اند. در شمال فاریاب، نیروهای ویژه افغان - توانمندترین بازوی ارتش افغانستان - هفته گذشته تلاش کرد تا طالبان را از ولسوالی دولت‌آباد خارج کنند. به گفته رسانه‌های محلی، در این جنگ بیش از 20 کماندو افغان کشته و تجهیزات نظامی فراوانی در اختیار طالبان قرار گرفت.

نتیجه:

بررسی‌ها نشان داده؛ نیروهای ویژه افغان ماه گذشته نیز برای بیرون راندن طالبان از سرزمین‌های تصرف‌شده در استان وردک، و خارج از پایتخت کابل جنگیدند، اما بر اساس گزارش رسانه‌ها شورشیان همچنان کنترل این مناطق را بر عهده‌دارند و حتی توانسته‌اند پیشروی‌های قابل‌توجهی را نیز انجام دهند. تصرف ولسوالی های اخیر در سه ولایت - وردک، لوگر و لغمان از سوی طالبان، که به شکلی کابل را احاطه کرده‌اند، نشانه‌ای شایع و کاملاً روشن برای ماندن در قدرت و حاکمیت افغانستان است.

در همین رابطه سردبیر بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها به خبرنگاران تأکید کرد و گفت، اگر این ولایات به‌طور کامل سقوط کنند، "راه برای گرفتن کابل از سوی طالبان کاملاً باز است". 

عقب‌نشینی ارتش افغانستان دلیل اصلی احیای شبه‌نظامیان ضد شوروی سابق و ضد طالبان شده و همچنین رئیس‌جمهور افغانستان اشرف غنی و دیگر مقامات دولتی از این گروه‌ها خواستند تا مقاومت متحد علیه طالبان در سراسر کشور راه اندازی کنند. به نظر می‌رسد فراخواندن دوباره شبه‌نظامیان محلی موضع خطرناک دولت افغانستان را تأیید می‌کند و این خطر را دارد که گروه‌های رقیب؛ کشور را به سمت یک جنگ داخلی گسترده و هرج‌ومرج مانند جنگی که در دهه 1990 جریان داشت، فروببرند.

در همین رابطه؛ دبورا لیونز، نماینده ویژه سازمان ملل در افغانستان، روز سه‌شنبه به شورای امنیت سازمان ملل گزارش داد که طالبان برای خروج از شهرها و استان‌ها پس از خروج نیروهای آمریكا و ناتو، آماده به نظر می‌رسند و تصویری تلخ برای مردم جنگ‌زده افغان ترسیم کرده‌اند. وی گفت: "لغزش احتمالی، اقدامات وخیم و غیرقابل‌انکار والبته خطرناکی را رقم خواهد زد."