به گزارش گروه تحلیل و آینده پژوهی پایگاه خبری تحلیلی ایران زمین، به نقل از عباس رشاد، یکی از فیلسوفان پوزیتیویسم دینی، شبهه ای را در رد دین و اثبات علم چنین بیان نموده است که:

اگر دریک اتاق کاملا تاریک به دنبال یک گربه سیاه میگردید، نام این فلسفه است.

اگر دریک اتاق کاملا تاریک دنبال گربه سیاهی که نیست میگردید، نام آن متافیزیک است.

اگر در یک اتاق کاملا تاریک به دنبال گربه سیاهی که وجود ندارد میگردید و فریاد میزنید که پیدایش کردم، نام این دین است.

اگر در یک اتاق کاملا تاریک به دنبال گربه سیاه میگردید و برای پیدا کردنش از یک فانوس کمک میگیرید، نام این علم است. 

در پاسخ به این شبهه بهتر بود، نویسنده محترم برای اثبات گفته های خود، دلائلی هم ذکر می کرد؛ و صرفاً به ادعاهای بدون پشتوانه علمی، اکتفا نمی‌کرد. باید از ایشان که مدعی است در اتاق تاریک مزبور«گربه سیاهی» وجود ندارد،  سئوال کرد که  چگونه یکسره منکر «متافیزیک» و  عالم ماوراء  ماده شده است؛ درحالیکه آثار صنع الهی، مانند خورشیدی درخشان، سراسر جهان هستی را فرا گرفته و چهره جهان نشانگر وجود دست توانای یک معمار فرزانه در وراء آن می باشد.

حرکت هماهنگ زمین و ماه و خورشید و ستارگان و کهکشان ها، آنچنان با محاسبه دقیق ریاضی تنظیم شده است، که ستاره شناسان می توانند، روز، ساعت ، دقیقه و حتی ثانیه وقایع نجومی (مانند خورشید یا ماه گرفتگی و امثال آن) را از چندین سال قبل، محاسبه و پیش بینی کنند. میلیاردها میلیارد کرات آسمانی، که در فضای لایتناهی شناورند و کهکشان ها را تشکیل می دهند، فواصل بین آنها بر اساس قواعد ریاضی به طوری دقیق تنظیم شده است؛ که تعادل نیروی جاذبه بین‌شان،  آنها را میلیاردها سال است معلق و چرخان نگه داشته است. فواصل بین کرات، آنچنان حساس و دقیق است، که مختصر تغییر در میزان آن ها، موجب رها شدن کرات در فضای لایتناهی،  و یا جذب به سوی کره مرکزی گردیده و در هر دو صورت، موجب تصادم شدید کرات با یکدیگر و انهدام آنها می گردد. نکته جالب تر وجود نظام واحد در ارتباط بین کرات آسمانی با یکدیگر می باشد؛ به طوری که نقشه فاصله و سرعت حرکت میلیاردها میلیارد کرات بزرگ و کوچک در این فضای لایتناهی، طوری طرح ریزی شده، که همگی به طور هماهنگ با یکدیگر، بدون تزاحم و برخورد، در مسیر تعیین شده برای آن ها، درحرکت می باشند، که خود، نشان‌دهنده وحدت اراده در این مهندسی دقیق می باشد؛ که یکی از نشانه‌های روشن توحید است. در عین حال، حرکت آرام و منظم کره زمین و ستارگان که آسمان را مملو از زیبایی و دلربایی کرده اند، حکایت از نظارت مستمر و دقیق این مهندس بسیار دانا و مقتدر، در وراء این نظام متقن مینماید.

از سوی دیگر،در مطالعات زیست شناسی (که دسترسی بیشتری برای شناخت آن داریم) و بررسی ریزه کاری هایی که در ساختمان موجودات زنده به کار رفته است، نشانه های روشنی از وجود خالق مدبر  در ورای آن ها ملاحظه می گردد.

 در اینجا به نویسنده محترم توصیه می شود برای پی بردن وجود آن «حقیقت هستی»، به جای اینکه در «اتاق تاریک» به دنبال «گربه سیاه» بگردید، با همان «فانوس علم»، در ساختمان سلول های بسیار کوچک (که با چشم غیر مسلح قابل رویت نیستند و برای دیدن آنها بایستی توسط میکروسکوپ ۴۰۰ تا ۵۰۰ بار و بیشتر، بزرگتر شوند) دقیق شوید.

پیشرفتهای علمی و تکنولوژی تا کنون توانسته است جزء بسیار کوچکی از زوایای مخفی این سازمان پیچیده و اسرارآمیز و عملکرد های آن را برملا سازد.  یکی از شگفتی های قابل ملاحظه در سلول ها، گیرنده های بسیار متنوعی است که در قسمت های مختلف سلول (غشاء، سیتوپلاسم و هسته) کار گذاشته شده اند و هر کدام از آنها،  دارای ساختمان پیچیده و اشکال مخصوص به خود هستند و طوری ساخته شده اند که فقط به محرک های مخصوص به خود پاسخ می دهند و نسبت به بقیه محرکها بی تفاوت هستند. از طرف دیگر محرک های  سلول ها هم، تنوع زیادی دارند و هر کدام دارای ساختمان پیچیده و مخصوص به خود هستند و طوری دقیق ساخته شده اند که فقط با گیرنده های مخصوص به خود، «جور» هستند. هر محرک طبق دستوری که از مرکز فرماندهی بدن دریافت می کند، گیرنده مخصوص به خود را تحریک میکند. متعاقب تحریک هر یک از گیرنده های سلول،  یک سری فعل و انفعالات شیمیایی دقیقا پشت سر هم و آبشار گونه در داخل سلول صورت می گیرد. برای انجام این فعل و انفعالات شیمیایی، آنزیم های بسیار متعدد و متنوع، که هر کدام از آن ها هم، دارای ساختمان مخصوص و پیچیده هستند، تعبیه شده است و متجاوز از ۶۰ نوع آنزیم تاکنون در داخل سلول شناخته شده است. این محرک ها شامل:  هورمون ها، نوروترانسمیترها، سایتوکین ها،  فاکتورهای رشد و غیره می باشند. به عنوان مثال یکی از این محرک ها که ساختمان آن مشخص شده است، پاراتورمون است، که از غده پاراتیروئید ترشح میشود. برای این که این هورمون قادر به اتصال به گیرنده مخصوص خود باشد، و بتواند نقش مخصوص خود را در  تحریک سلول ایفا نماید، الزاماً باید ۸۴ اسیدآمینه مختلف به یکدیگر متصل شوند. اتصال این ۸۴ اسیدآمینه، بایستی بسیار دقیق و طبق یک نقشه معین باشد، به طوری که هر یک از این ۸۴ اسیدآمینه در جای شماره گذاری شده مخصوص به خود قرار گیرد. اگر یکی از آن ها،  شماره صندلی مخصوص خود را رعایت نکند و اشتباهاً در صندلی دیگری قرار گیرد، این هورمون خاصیت اتصال به گیرنده و تاثیر خود را از دست خواهد داد. تاکنون دو نوع گیرنده برای این هورمون شناخته شده است و هر کدام از آنها ساختمان پیچیده و جداگانه ای دارند و پس از تحریک با پاراتورمون، هر کدام اثرات جداگانه در سلول ایجاد می‌کنند.

نمونه دیگری از شگفتی هایی که در ساختمان سلول ها ملاحظه می گردد، وجود انواع کانال های بسیار ظریف و در عین حال هوشمندی است که در غشاء سلول قرار دارند و هر کدام از آنها دارای ساختمان و شکل مخصوص به خود هستند و طوری ساخته شده اند که فقط یک نوع یون مخصوص بتواند از آن عبور کند؛ مثلاً از کانالی که برای عبور یون سدیم ساخته شده است، یون کلسیم نمی تواند عبور کند و به همین منوال کانال های مخصوص دیگری برای یون های پتاسیم، کلسیم، کلر و غیره در غشای سلول ساخته شده اند.  از خصوصیات دیگر این کانالها، این است که همیشه باز نیستند، بلکه یون ها با مراقبت شدید، بمقدار لازم و با کنترل عوامل مخصوص، از کانال ها عبور می کنند. از شگفتی های دیگر این کانال ها این است که، عبور یون ها از آنها، به صورت انتشار ساده صورت نمی گیرد،  بلکه عبور آنها، توسط نیروی فشار پمپ هایی است که در این کانال ها تعبیه شده اند و با مکانیسم مخصوصی، با مصرف انرژی، طبق نیاز سلول، یون ها را از کانال ها عبور می دهند.

تشکیلات و دستگاه‌های داخل سلول هم بسیار دقیق و جالب هستند؛ ولی توضیح آن ها از حوصله این مقاله خارج است. فقط اشاره می شود که بیش از ۶۰ نوع آنزیم که هر کدام از آنها ساختمان مخصوص جداگانه‌ای دارند و هر کدام برای انجام  فعل و انفعالات شیمیایی خاصی اعمال اثر می‌کنند، در لیزوزوم داخل سیتوپلاسم، شناخته شده اند؛ مانند پروتئازها، نوکلئاز ها و فسفولیپازها.

سوال مهمی که در اینجا قابل طرح است این است که چگونه ممکن است که  اجزاء و سیستم های تشکیل دهنده بدن یک موجود زنده، که از میلیاردها جزء تشکیل شده است، به طور تصادفی، طوری مرتب شده باشند، که  مجموعا یک هدف را، که «ادامه حیات» باشد، تأمین نمایند و نیازی به وجود مدبری حکیم، نباشد؟! آیا همه این تشکیلات منسجم، با این مهندسی ماهرانه، به طور تصادفی و خود بخود ساخته شده اند؟! برای تقریب به ذهن، بعنوان مثال، در مقیاس خیلی کوچک تر و ضعیف تر، آیا هرگز می توان تصور کرد هواپیمایی که بطرز ماهرانه‌ای از تلفیق هزاران قطعه تشکیل شده و تلفیق این قطعات طوری منظم انجام شده، که همگی در جهت تامین یک هدف،  که «پرواز در فضا» باشد، با یکدیگر به طور هماهنگ عمل می‌کنند، به طور تصادفی و بدون اراده یک مهندس ماهر و مدبر به وجود آمده است؟! برای جواب به این سوال، احتیاج به بحث های عمیق فلسفی و کلامی نیست،  بلکه هر انسان متعادل و عاقلی با مختصر تأمل، درک می کند همانطوریکه احراز وجود هدف در ساختمان هواپیما،  مارا به وجود یک مهندس عاقل و کاردان (بدون اینکه نیازی به دیدن مهندس مزبور باشد)، هدایت می نماید،  مشاهده این همه نظامات شگفت آور و «هدفدار» در سرتاسر جهان آفرینش هم، ما را به وجود اراده و تدبیر خداوند تبارک و تعالی، آن خالق با تدبیر حکیم و مقتدر، در ورای این جهان، هدایت می نماید و نیازی هم  به تلاش برای یافتن «گربه سیاه» در «اتاق کاملاً تاریک» نیست!!! 

پیشرفت های علم و تکنولوژی، و یافته های جدیدی که مرتباً در زمینه زیست شناسی و شناخت اسرار بدن انسان  به دست می آید، و همچنین تلاش‌های اخترشناسان در کشف نظامات بسیار دقیق حاکم بر حرکات میلیارد ها کرات آسمانی، راه را برای پی بردن به عظمت و حکمت خالق هستی، هموار تر می سازد. این تحقیقات مطالعات اگر از روی عبرت و تعقل باشد، یکی از بهترین عبادت ها بوده و وسیله تقرب به ذات پروردگار عالم است. و برخلاف  نظر نویسنده، علم نه تنها در مقابل دین واقعی قرار نمی گیرد، بلکه یک عنصر مهم برای تحکیم مبانی اعتقادی صحیح می باشد. قرآن کریم می فرماید: «خداوند، کسانی از شما را که ایمان آورده اند و کسانی را که علم به آنان داده شده است، درجات عظیمی می بخشد و خداوند، به آنچه انجام میدهید، آگاه است» (آیه ۱۱ سوره مجادله). قرآن کریم، در آیات ۱۹۱ و ۱۹۲ سوره آل عمران، خردمندان را دعوت به تفکر در نظام آفرینش می فرماید: «به یقین در آفرینش آسمان ها و زمین و رفت و آمد شب و روز،  نشانه های (روشنی) برای خردمندان است،  همان کسانی که خداوند را (در همه حال) در حال ایستاده، نشسته و در حالی که به پهلو خوابیده اند،  یاد می کنند و در (اسرار) آفرینش آسمانها و زمین می اندیشند (و میگویند) پروردگارا  اینها را بیهوده نیافریده ای! منزهی تو! ما را از عذاب دوزخ حفظ فرما.»

در آیات متعدد دیگری، قرآن کریم دعوت به تفکر و تعقل در جهان آفرینش می فرماید؛ که از آن جمله آیات ۳و۴ از سوره رعد، آیات ۱۱ و ۱۲ و ۱۳ و ۶۹ از سوره نحل، آیه ۲۱ از سوره روم و آیه ۱۲ از سوره جاثیه، می باشند.

در اینجا لازم است که چند نکته مهم مورد توجه قرار گیرند:

۱) همگی در مشاهدات عینی و روزمره خود، «گسترش» و «وسعت» نظم و انضباط دقیق و هدف دار را در طبیعت اطراف خود احساس می کنیم؛ نظیر طلوع و غروب خورشید، حرکت های منظم ماه و ستارگان در آسمان،  حرکت آرام و ملایم کره زمین به صورت وضعی و انتقالی برای ایجاد شب و روز و ایجاد فصول مختلف سال،  جریان باد ها برای راندن ابرهایی که حامل میلیون ها تن آب هستند به سوی سرزمین های خشک و تفتیده و متعاقب آن شکافتن دانه ها در دل خاک و رویش و رشد گیاهان گوناگون، شکفتن گلهای زیبای رنگارنگ و تولید میوه های متنوع و لذیذ، پرندگانی که به زیبایی و ماهرانه نقاشی شده اند، همچنین تنوع  موجودات جالب و ماهیان رنگارنگ زیبایی که در دریا ها و اقیانوس ها زندگی میکنند، همگی  از یک «نظم کلی» و «فراگیر» حکایت می کنند.  پیشرفت در تحقیقات علوم مختلف، نظیر دانش ستاره شناسی، گیاه شناسی، حیوان شناسی و علوم مربوط به ساختمان بدن انسان، نظیر آناتومی، فیزیولوژی، جنین شناسی، ژنتیک و غیره، دقت و دامنه گسترش این نظم کلی و فراگیر را مشخص تر می کنند.

۲) لازمه واقتضای این «نظم کلی وفراگیر» و استمرار آن، محاسبات دقیق و درست میباشد. به عبارت دیگر، وجود و دوام نظام جهان، بر پایه «حق»، استوار می‌باشد؛ زیرا محاسبات غلط و باطل، هرگز نمی‌توانند این چرخ عظیم آفرینش را به حرکت در آورده و  آن را استمرار بخشند.

۳) پدیدآورنده این «نظم کلی و فراگیر و حق»، بایستی از حکمت بی پایان برخوردار باشد و خود نیز، حق باشد. نسبت دادن کار های عبث و بدون مقصد عقلایی، به آن ذات اقدس، ناروا و مغایر با حکمت بی‌پایان و حقانیت او  میباشد. 

۴) خلقت انسان، که از مراحل اولیه با تشکیل تخم و تکثیر سلول ها شروع می شود و با تمایز سلول های جنینی و تبدیل آنها به سلول های گوناگون برای ایجاد ساختمان سیستم های مختلف بدن، نظیر سیستم بینایی، سیستم شنوایی،  سیستم گوارش، سیستم های دفاعی بدن، سیستم ادراری، سیستم عضلانی استخوانی، مخصوصاً دقیق‌تر و پیچیده تر از همه، سیستم اعصاب مرکزی و محیطی که از دقیق ترین کامپیوتر های موجود کامل تر است، همراه با تکامل عقلی و عاطفی او، یک نمونه بارز از شاهکارهای آفرینش محسوب می گردد. رساندن چنین شاهکار دقیق و زیبایی به مرحله کمال و سپس شکستن و نابود ساختن بدون نتیجه آن، از مصادیق کارهای بیهوده می باشد.  چنین اقدامی از طرف یک فرد متعارف، با عقل و شعور معمولی، قابل قبول نمی باشد، چه رسد به ذات اقدس باری تعالی، که خالق چنین نظام دقیق وخالق کامل ترین عقل ها می باشد؛ نظیر هنرمند مجسمه ساز ماهری، که تعداد زیادی مجسمه های زیبا و ظریف را با دقت می سازد و پس از کامل شدن همه آنها را شکسته و خرد می کند!! به طور قطع چنین عملی از نظر عقلا، قابل تایید نمیباشد.

۵) انسان مجهز به نیروی عقل، اراده و اختیار و آزادی می باشد و توانایی انتخاب «راه درست» به او داده شده است؛ تا بتواند با پیمودن اختیاری «راه درست» خود را به عالیترین درجات تکامل، که همان مقام قرب به ذات اقدس الهی می‌باشد، برساند. در محدودیت ظرفیت این جهان، امکان تجلی و به ظهور رسیدن این درجات و  اثرات آنها وجود ندارد و افراد نیکوکار نمی‌توانند پاداش خود را به طور کامل دریافت نمایند. علیهذا حقانیت و حکمت  ذات باریتعالی، ایجاب می نماید که در جهان دیگری با امکانات وسیع تر و جاودانه، بهترین پاداش‌ها را برای چنین افرادی فراهم نماید و بهترین لذت ها را، که همجواری با ذات پروردگار باشد، نصیب آنها فرماید. «به یقین، پرهیزگاران در باغ ها و (کنار) نهرهای بهشتی جای دارند، در جایگاه صدق، در جوار (خداوند) حاکم و مقتدر.» (آیات۵۴و۵۵ سوره قمر)

از طرف دیگر همین حقانیت و حکمت ذات باریتعالی، ایجاب می نماید که افرادی که با اراده و  با اختیار خود راه خلاف و خطا را پیموده اند و بجای بکار بردن استعدادها و توانایی های خود در مسیر اطاعت از اوامر الهی،  برای اصلاح خود و جامعه، آنها را در طریق  بی بند و باری، تجاوز به حقوق دیگران، خیانت، دزدی، اختلاس، قتل و غارت، جنایت و بیدادگری، اشاعه فساد و گمراه ساختن دیگران، صرف کرده‌اند، مجازات متناسب خود را دریافت نمایند.

قرآن کریم در آیات متعددی، موضوع معاد و روز رستاخیز را مستدلاً تبیین فرموده است؛ از آن جمله، می فرماید: «آیا کسانی که مرتکب بدیها (و گناهان) شده اند، چنین پنداشتند که ما آنها را همچون کسانی قرار می دهیم که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند؟! که حیات و مرگ آنها یکسان باشد!؟ چقدر بد داوری میکنند!! و خداوند آسمانها و زمین را به «حق» آفریده است تا هر کس، در برابر اعمالی که انجام داده‌ است، جزا داده شود و به آن  ها ستمی نخواهد شد.» (آیات ۲۱ ‌و ۲۲ سوره جاثیه)

همچنین در جای دیگر می فرماید: «ما آسمان ها و زمین و آنچه را در بین آن دو می باشد، به بازی (و بی هدف)  نیافریدیم؛ ولی بیشتر آنان نمی دانند. روز جدایی حق از باطل، وعده گاه همه آنهاست.» (آیات ۳۸ و ۳۹ و ۴۰ سوره دخان). همچنین می فرماید: «آیا گمان کردید که شما را بیهوده آفریده ایم و شما به سوی ما بازگردانده نمی شوید!؟ پس، بلند مرتبه است خداوندی که فرمانروای «حق» است و هیچ معبودی غیر از او نیست، او پروردگار  عرش کریم است.» (آیات ۱۱۵ و ۱۱۶ سوره مومنون)

قرآن کریم در آیات مکرری در مورد خلقت آسمانها و زمین و همچنین در مورد ذات اقدس الهی بر کلمه «حق»  تصریح می فرماید، که احتمالاً در بیان استدلالی است که توضیح آن قبلاً ذکر شد؛ که خلقت آسمانها و زمین و نظم و انضباط حاکم بر آنها، جلوه ای از حکمت و حقانیت پروردگار جهانیان است و همین حکمت و حقانیت ایجاب می نماید، که جهان دیگری، با امکانات بیشتر و جاودانه برای رسیدگی عادلانه به اعمال انسان ها و جزا دادن به آنها، مهیا باشد؛ تا هدف و مقصد آفرینش اولیه، که تکامل انسان ها با کسب فضائل و نهایتاً شایستگی سلوک به مقام قرب ذات اقدس الهی باشد، محقق گردد.

فلسفه‌ی بعثت انبیاء و ادیان راستین الهی، در طول تاریخ برای نیل به همین هدف، می باشد. آنها با  بیدار کردن نیروی تعقل انسان ها، آنها را دعوت به تفکر در نظام آفرینش، پرستش خدای یگانه و احتراز از عبودیت و اطاعت هر معبود دیگر، کرده اند. خدای یگانه ای که منشاء همه فضایل اخلاقی بوده و اقتضای حکمت او، مهیا ساختن جهانی وسیع تر و جاودانه است، تا با رسیدگی به عملکرد انسان ها، هر کس از جزای متناسب برخوردار شود و هدف و مقصد آفرینش اولیه به بهترین وجه، محقق گردد.

در خاتمه، همگی از خداوند مهربان استمداد میطلبیم، که با عنایات خاصه خود، به همه ما توفیق عنایت فرماید؛ که با اعمال صالح مورد رضایت الهی و خدمت به خلق، شایستگی وصول به مقامات قرب الهی در سرای جاوید را بدست آوریم. 

دکتر عباس رشاد